پل هایی میان گذشته و امروز اردبیل  

فردین اکبری – خبرنگار

در اطراف رودخانه بالیغلوچای که قدم می زنی یکی از چیزهایی که توجه ات را جلب می کند پلهای آجری باستانی است. پلهایی که صده های پیش مردمان این سرزمین، مردمانی از جنس خودمان، از آن می گذشته اند. روی پل که می ایستی به این فکر می کنی که انسان چند صد سال پیش وقتی از این پل می گذشته به چه چیزفکر می کرده است. اینها میراث گذشتگان و پدران ما هستند که اینک وظیفه ماست که از آن نگهداری کنیم.
شهر اردبيل با توجه به سوابق تاريخي‌اش به ويژه با مركزيتي كه قبل از اسلام و در دوره ساسانيان بر ايالت آذربايجان داشته و نيز چون مركز مبارزات نظامي و سياسي بوده وجود پل‌هاي بزرگي را روي شوارع و رودخانه‌ها طلب مي‌كرد كه امروزه از وجود آنها اثري باقي نمانده است. با اينكه پل‌هاي قديمي اردبيل كه اغلب متعلق به دوره صفويه است روي پل‌هاي اوليه احيا و ساخته شده است، حسین عبداللهی درباره اهمیت این پلها از دید جهانگردان می گوید :"سياح ايتاليايي وقتي در زمان شاه عباس اول از شهر اردبيل ديدن كرد در سفرنامه خود نوشت در شهر اردبيل نهرهاي بزرگ در بيشتر كوچه‌ها جاري است و اين نهرها ظاهراً از رودخانه كوچكي كه از كوه سبلان سرچشمه مي‌گيرد منشعب مي‌شوند به همين سبب اردبيل با شهر «ونستياو ونيز» بي‌شباهت نيست. در اين نهرها ماهي قزل‌آلا فراوان است و به قدري لذيذ است كه من نظير آن را پس از ترك گفتن اسكندريه مصر در جايي نخورده‌ام. براي گذشتن از اين نهرها در كوچه‌ها به فاصله‌هاي كم پل‌هاي آجري ساخته بودند و در زمستان كه برخلاف تابستان آب آنها زياد و عبور آب از نهرها مشكل بود مردم از آن پل‌ها رفت و آمد مي‌كردند به‌طوري كه بيان شد پل‌هاي موجود اردبيل متعلق به دوره صفوي است كه مجموع آنها در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است."
پل ابراهيم آباد
اين پل در ابتداي کوچه ابراهيم آباد بر روي رودخانه بالیغلو در شهر اردبيل ساخته شده و متعلق به دوره صفويه است. آدام اولئاريوس مي نويسد:" رودخانه بالیغلو در شهر اردبيل به دو شاخه شده و از درون شهر مي گذرد." ظاهراً پل ابراهيم آباد نيز از جمله پلهايي است که پيترودولاواله جهانگرد ایتالیایی در سفرنامه خود به آن اشاره کرده است. پل ابراهيم آباد داراي 4 چشمه است که دو دهنه آن در سالهاي اخير مورد بازسازي قرار گرفته است.
پل يدي گوز
پل يدي گوز (هفت چشمه) نیز یکی دیگر از پل های تاریخی استان اردبیل است که در ميدان پانزده خرداد ابتداي خيابان ساحلي این شهر قرار گرفته است . اين پل بر روي رودخانه بالیغلو چاي بنا شده است .پل يدي گوز داراي هفت چشمه با پايه هاي سنگي و طاق هاي ضربي جناقي آجري مي باشد. اين پل حالت تقارن داشته و دهانه وسطي، باعث زاويه دار بودن عرشه پل شده است.اين پل يادگار دوره صفويه بوده و از سال 1374 ه. ش عمليات مرمتي آن شروع گرديده است.اين پل شامل هفت دهانه آجري با قوس پنج و هفت و موج شکنهاي سنگي مي باشد ملات بکار رفته در ساختمان پل، گچ و آهک مي باشد.
 پل سيدآباد
در ابتداي کوچه سيدآباد بر روي رودخانه بالیغلو در محله پير مادر ساخته شده و داراي 5 دهنه با تاق ضربي و آجري است.پل سيدآباد پلي سه چشمه و اجرا شده با سنگهاي تراش يافته و ملات آهکي در ازاره و آجر 20×20 و ملات گچي در طاقها مي باشد. دهانه وسطي پل بزرگتر از دهانه هاي جانبي مي باشد که بصورت متقارن در دو طرف اين دهانه قرار گرفته اند بزرگتر بودن دهانه وسطي پل باعث زاويه دار بودن عرشه پل شده است.اين پل يادگار دوره صفويه مي باشد که مسير ارتباطي جاده قديم طالش و خلخال به دروازه ورودي اردبيل را تأمين مي کند. عمليات مرمتي اين پل در سال 1374 (ه.ش) شروع شده است. اين پل شامل سه دهانه آجري با قوس هاي شاخ بزي کند و موج شکنهاي سنگي مي باشد.

پل يعقوبيه
پل يعقوبيه داراي پنج چشمه با طاق و نماي آجري و موج شکنهاي سنگي مي باشد. اين پل حالت تقارن دارد. دهانه وسطي پل بزرگتر از دهانه هاي جانبي است.  بزرگتر بودن پل باعث زاويه دار بودن عرشه پل شده است. اين پل يادگار دوره صفويه بوده و در سال 76-1375 ه.ش عمليات مرمتي آن شروع شده است. اين پل شامل پنج دهانه آجري اجرا شده با قوس پنج و هفت و با موج شکنهاي سنگي مي باشد.


 
پل نادري
پل نادري، پلي چهارچشمه با پايه ها و نماي سنگي و طاق هاي آجري ميباشد. اين پل در دوره پهلوي دوم بر روي پلي به يادگار مانده از دوره صفوي که عامل ارتباطي جاده اردبيل به تبريز مي باشد، بنا شده است. اين پل شامل چهار دهانه با پايه هاي سنگي و قوس هاي نيم دايره کامل و موج شکنهايي به صورت منحني است.

 
پل ججين يا (داش کسن)
اين پل در اخل شهر اردبيل و بر روي رودخانه بالیغلو ساخته شده است. پل ججين داراي 7 چشمه است و هم اکنون نيز مورد استفاده مردم قرار مي گيرد.
 
 
 
پل گيلانده
این پل در کيلومتر 15 جاده اردبيل به آستارا جنب روستاي گيلانده واقع شده است . پل گيلانده در مسير ارتباط جاده اردبيل به آستارا بر روي رودخانه بالیغلو چاي بنا شده است .پل گيلانده پلي چهار چشمه با پايه هاي سنگي و طاق و بدنه آجري مي باشد. اين پل يادگار دوران صفويه بوده و در سال 1373 ه.ش عمليات مرمتي بر روي اين پل صورت گرفته است. اين پل شامل چهار دهانه آجري با پايه هاي سنگي و قوس پنج و هفت مي باشد. مرمت اين پل در سال 1373 ه.ش آغاز گشته و طي اين مرمت آجرهاي قبلي که درزهاي آن باز بودند با ملات خاک و سنگ و پودر سنگ و سيمان سفيد و مقداري گچ در طاق و موج شکنها و دست انداز و بدنه و قسمت هاي مرمت شده بندکشي شده است.